Актывістка: Я жыву ў Парыжы, вучуся ў Сарбоне і ўдзельнічала
ў студэнцкіх пратэстах. І ўдзельнічаю, бо яны яшчэ не скончыліся.
Як вы ведаеце, у траўні прайшлі прэзідэнцкія выбары і да ўлады прыйшоў
Сарказі, правы кандыдат. Ён стаў праводзіць вельмі жорсткую палітыку,
накіраваную на развіццё Францыі амерыканскім шляхам. У жніўні 2007 г. прынялі закон аб
аўтаноміі універсітэтаў, – адмыслова ў жніўні, калі ва ўсіх канікулы, каб
пазбегнуць пратэстаў. Паводле гэтага закону, універсітэты будуць пазбаўленыя
дзяржаўных субсідый і будуць наўпрост прывязвацца да нейкіх прадпрыемстваў.
Менавіта прадпрыемствы, фірмы будуць спансаваць універсітэты і гэтыя
прадпрыемствы атрымаюць нейкія месцы ў праўленнях універсітэтаў. Практычна мова
вядзецца аб камерцыялізацыі вышэйшай адукацыі. Гэты закон небяспечны тым, што
будуць болей і фінансавацца такія спецыяльнасці, як кіраванне, фінансы,
эканоміка, а філасофія, гісторыя, іншыя гуманітарныя дысцыпліны будуць
загібацца, бо будзе скарачацца прафесарскі склад і будзе набірацца ўсё меней і
меней студэнтаў.
Менеджэры, напрыклад, будуць вучыцца ўмоўна бясплатна і размяркоўвацца на
фірму-патрон універсітэта. А філолагі будуць аплочваць навучанне ці з уласнай
кішэні, ці з кішэняў бацькоў. Падвышэнне платы за навучанне будзе вельмі
вялікім. Калі зараз я плачу 360 еўра ў год, і гэта ўключае як уласна плату за
навучанне, так і ахову здароўя, і карыстанне бібліятэкай, то ў бліжэйшай
будучыні рахунак можа складаць чатыры, пяць, шэсць тысяч еўра ў год. То бок
адбудзецца тое, што адбылося ў свой час у ЗША, у Вялікай Брытаніі. Для Францыі
гэта гучыць дзіка, бо, па-першае, універсітэты – гордасць краіны, а па-другое,
сацыяльныя гарантыі – неад’емная частка правоў францускіх грамадзянаў.
Я, дарэчы, не з’яўляюся грамадзянкай Францыі. У мяне ёсць від на жыхарства,
і я вучуся на агульных падставах.
Кайрас: Якая доля дзяржаўных універсітэтаў у
Францыі?
А.:Амаль усе
універсітэты Францыі (а іх больш за 80) – дзяржаўныя. Ёсць яшчэ такая катэгорыя
навучальных устаноў, як вышэйшыя школы. У апошніх адукацыя даецца за тры гады,
але перад тым трэба яшчэ два гады рыхтавацца да паступлення, бо там вельмі
вялікія конкурсы. Навучанне ў вышэйшых школах платнае. Ва ўніверсітэты
конкурсаў няма, як і ўступных іспытаў. У пакет дакументаў на паступленне
ўваходзіць матывацыйны ліст. Я, як замежніца, здавала французскую мову. Бяруць
амаль усіх, адсеў ідзе падчас навучання, якое працягваецца пяць гадоў.
К.: Як адрэагавалі студэнты на закон аб аўтаноміі
універсітэтаў?
А.: Закон павінен уступіць у сілу ў 2008 годзе. Ён, вядома, выклікаў
вялікія і бурныя пратэсты. Пачатак пратэстаў супаў з пачаткам навучальнага году
– кастрычнікам. Спярша распаўсюджваліся ўлёткі, расклейваліся плакаты, ішло
інфармаванне аб сапрўднай сутнасці закона. 30 кастрычніка ў нас, у будынку Tolbiac, прайшла генеральная асамблея. Да гэтага быў
створаны забастовачны камітэт, у які ўваходзяць актывісты розных прафсаюзаў (у
нашым універсітэце ёсць пяць-шэсць студэнцкіх прафсаюзаў). У студэнтаў ёсць
замацаванае законам права на забастоўку. На генеральную асамблею сабралася
больш за тысячу чалавек, якія прагаласавалі за пачатак барыкадавання
універсітэта.
У той самы дзень сталамі былі забарыкадаваны тры вялікіх ліфта нашага
26-павярховага будынка. Папярэдне, вядома, усе студэнты і выкладчыкі былі
эвакуяваныя. Па 6 снежня універсітэт быў паралізаваны, не было ніякіх заняткаў.
Прыкладна тое самае адбывалася па ўсёй Францыі, дзесьці з большым поспехам,
дзесьці з меншым. Хваляванні закранулі больш за 50 універсітэтаў з 80.
Падчас забастовак дзяржава прымяніла новую тактыку. Як вы ведаеце, у 2005 г. таксама былі студэнцкія хваляванні,
супраць закона аб найме. Тады стаўленне дзяржаўных органаў было больш
спакойным, разважным. А зараз прэзідэнт універсітэта тэлефануе паліцыі, паліцыя
зграбае бастуючых і звозіць іх у пастарунак. Колькасць паліцыі на палітычных
маніфестацыях, на дэманстрацыях павялічваецца.
Аднаго разу здарыўся надзвычайны выпадак. Будынак універсітэта адчыняецца а
восьмай раніцы. І мы мусілі збірацца кожнага дня а восьмай, каб паспець
зачыніць праходы. На ўваходзе ва ўніверсітэт заўжды стаяла ахова, правярала дакументы,
каб забастоўшчыкі былі менавіта з гэтага факультэта. Аднойчы мы, як звычайна,
прыйшлі, перакрылі праходы. Гэтым ранкам чамусьці аховы не было. Тут з’явіліся
ультраправыя, яны прайшлі свабодна. Натуральна, што яны не былі студэнтамі хоць
якога-небудзь універсітэта. Яны ўчынілі бойку, адразу ж прыехала паліцыя, якая завінціла
ўсіх бастуючых. А правакатары проста разышліся. Мы лічым, што правакацыю
арганізавала адміністрацыя універсітэта.
К.: Як такія правакацыі, вартыя лацінаамерыканскіх
рэжымаў, сталі магчымымі ў Францыі?
А.: Мясцовыя анарха-сіндыкалісты мне патлумачылі расклады наступным чынам. У 1986 г. таксама былі студэнцкія хваляванні, і забілі
аднаго студэнта. Тады прэзідэнтам быў Мітэран, а прэм’ерам Шырак. Забойства выклікала
вялікі розгалас у грамадстве, і партыя Шырака прайграла выбары. І пакуль Шырак
быў пры ўладзе, ён праводзіў такую акуратную палітыку, каб, крый божа, ніякіх
ахвяраў. У Сарказі такога багажа за спінай няма, з мінулым Шырака ён разарваў і
гне лінію, не звяртаючы ўвагі на такія “дробязі”.
К.: Што рабілі з тымі студэнтамі, каго забіралі?
А.: Іх трымалі ў пастарунку некалькі гадзін і адпускалі.
Ёсць адзін надзвычайны выпадак. Падчас правакацыі ультраправых адзін
студэнт запусціў крэслам і быццам бы моцна параніў правакатара. Трэба сказаць,
што студэнт той даволі шчуплы, адлегласць была метраў пяць, так што рана тая
пад вялікім сумневам. Хутка будзе суд.
К.: А ці выключылі каго за ўдзел у забастоўцы? Ці былі нейкія праблемы на
вучобе?
А.: Не, вядома. Паўтару, права на забастоўку замацавана законам.
К.: Ці падтрымлівалі вас выкладчыкі?
А.: Прафесарскі склад нашага універсітэта нас амаль не падтрымліваў. Ёсць
выкладчыкі, якія стварылі рух “Уратуем навуку”, але я амаль не бачыла
выкладчыкаў на генеральнай асамблеі.
К.: А як рэагавала адміністрацыя?
А.: Адміністрацыя паводзіць сябе проста па-свінску, цалкам падзяляючы пазіцыю
ўладаў. На генеральнай асамблеі ніхто з адміністрацыі не паказваўся.
К.: Ці не спрабавала якая-небудзь партыя прымазацца
да студэнцкіх пратэсты дзеля таго, каб павялічыць свой рэйтынг?
А.: Не. Нават пры тым, што прэм’ер – “сацыяліст”, ніякай падтрымкі ні ад якой
палітычнай партыі не было. Зразумела, што хто б не прыйшоў да ўлады, палітыка
была б прыкладна падобная, але Сарказі – гэта ўжо занадта.
К.: Ці была падтрымка з боку незалежнай прэсы?
А.: Амаль нічога не асвятлялася ў прэсе, а калі нейкая інфармацыя аб пратэстах
была, дык толькі адмоўная. Гэта таксама было нечаканым.
К.: Як сітуацыя выглядае на бягучы момант (канец снежня – kairos)?
А.: 6 снежня адбылася чарговая генеральная асамблея, большасць прагаласавала за
зняцце барыкад, за працяг вучобы, але і за працяг пратэстаў. Вельмі цікава
падзяляліся ўдзельнікі генеральнай асамблеі. Студэнты гісторыі, філалогіі,
філасофіі выступалі за забастоўку, а студэнты кіравання, фінансаў прыходзілі й
крычалі: “Нам трэба грошы! Вы губляеце тут свой час, вы губляеце свае грошы! Мы
хочам вучыцца, наладжваць кар’еры!” Забастоўка працягваецца, нам перасунулі
сэсію на два тыдні. У канцы студзеня ў нас будуць іспыты. Мы ведаем, што ізноў
трэба ўзнімацца на барацьбу, і пакуль думаем над новымі спосабамі выказаць
нязгоду, магчыма, нават больш радыкальнымі.
К.: Ці арганізоўваюцца студэнты – праціўнікі
забастоўкі?
А.: Большасць студэнтаў, на жаль, вельмі апатычная. “Закон кепскі, але ж
баставаць нельга – мы ж тады не здамо іспыты”.
Праціўнікі забастоўкі зусім атамізаваныя. Хаця заклікі “пайсці вынесці
гэтых забастоўшчыкаў” гучалі даволі часта (збольшага ў інтэрнэце), але нічога
падобнага на “антызабастовачны камітэт” не было арганізавана.
Наадварот, забастовачны камітэт добра наладжаны, там ёсць некалькі камісій,
якія адказваюць за напісанне ўлётак, правядзенне маніфестацый, за сувязі са
СМІ.
К.: Ты кажаш пераважна пра свой універсітэт, нават пра свой будынак. А як
выглядала сітуацыя ў Францыі ў цэлым? Ці выступае супраць палітыкі Сарказі
хтосьці яшчэ, апрача студэнтаў?
А.: Хваляванні ахапілі шмат універсітэтаў, але традыцыйна ў студэнцкага руху
ёсць некалькі цэнтраў. Гэта Парыж, Руэн, Тулуза, Ліль, Монпелье.
У Парыжы амаль штотыдня ладзіліся дэманстрацыі.
Адначасова, у лістападзе, ішоў усеагульны страйк транспартнікаў. Ім зараз
уразаюць пенсіі, павялічваюць узрост выхада на пенсію. Выглядала гэта
грандыёзна. Увесь горад быў паралізаваны – не хадзілі ані аўтобусы, ані метро.
Усе хадзілі пешшу, ездзілі на роварах. Заторы былі такія, што аўтамабіль мог
прастаяць на адной вуліцы некалькі гадзін. Але некаторыя прафсаюзы здаліся без
бою, падставілі сваіх членаў і ўсіх транспартнікаў.
К.: Як паводзілі сябе студэнцкія прафсаюзы?
А.: Непрыемна здзівіла, што функцыянеры асноўнага студэнцкага прафсаюза UNEF подла змовіліся з адміністрацыяй за спінамі ў студэнтаў. Астатнія саюзы
збольшага падтрымалі забастоўку.
К.: Ці ёсць анархісцкія студэнцкія прафсаюзы? Ці
леварадыкальныя?
А.: Леварадыкальны ёсць – SUD–etudiant. Там сябруюць у асноўным камуністы,
трацкісты. А што тычыць анархістаў, то ў грамадскім жыцці актыўна ўдзельнічае
арганізацыя CNT–AIT. Гэта
анарха-сіндыкалісты. Яны маюць сваіх людзей паўсюль. Але крэсла ў праўленні
універсітэта ў іх няма.
К.: Але можна афіцыйна быць сябрам гэтага прафсаюза, выступаць на публічных
мерапрыемствах ад яго імя?
А.: Так. Хаця, напрыклад, у забастовачным камітэце няма розніцы, ці з’яўляешся
ты ўдзельнікам якой-небудзь арганізацыі, ці не. А сам CNT зарэгістраваны, і можна ў Парыжы ў шапіках набыць іх часопісы. Іх
існаванне дапускаецца. Яны таксама былі на дэманстрацыях, ішла іх машына, яны
раздавалі ўлёткі, налепкі.
16 лістапада, падчас найбольшай з дэманстрацый, калі падагналі паліцыю, то
аўтаномы наладзілі весялуху. Яны пачалі загароджваць вуліцу – акурат каля
Елісейскіх палёў, у цэнтры, аблюбаваным багатымі турыстамі. З нейкага кафэ
сталі выдзёргваць крэслы, група з дзесяці чалавек здолела забарыкадаваць
вуліцу, яны піналі паліцэйскія машыны, крычалі лозунгі. Каб іх павязаць,
прыслалі пятнаццаць вялікіх паліцэйскіх бусаў! Па паўтара на чалавека.
Трэба сказаць, што наогул на вуліцах стала заўважна болей паліцыі.
Наладжваюцца аблавы. Паліцэйскія ў штацкім правяраюць дакументы. Робіцца гэта ў
раёнах, дзе шмат імігрантаў. Калі ў цябе няма віда на жыхарства, то яны цябе
заграбаюць і высылаюць. Колькі скандалаў з гэтым звязана. У турмах пераседзелі
нават сем’і з малымі дзецьмі. Ці ў адной кітайскай школе, куды хадзілі дзеці
“нелегальных” мігрантаў, дырэктарша здала іх бацькоў. Ёй вядома ўчынілі
абструкцыю, і цяпер ёй ніколі ў школе не працаваць, але высланыя людзі наўрад
ці змогуць вярнуцца ў Францыю.
К.: Ці маюць студэнцкія прафсаюзы свае памяшканні
ва ўніверсітэце? І ці толькі буйнейшыя, ці малыя таксама карыстаюцца нейкімі
пакойчыкамі?
А.: Так. І малыя таксама.
К.: А CNT?
А.: Не.
К.: Гэта пытанне таго, што анархісты не хочуць
ісці да адміністрацыі з нейкімі просьбамі, ці стаўлення адміністрацыі да
анархістаў?
А.: І тое, і другое. Калі мы недзе сустракаемся, то выбіраем такі раён, каб
нікога не прапалілі, дзе вялікая пратэстная актыўнасць. Таму што вядома:
вядзецца назіранне.
Уладам, мусіць, зручна даць невялікую аддушыну, каб паказаць: яны не такія
дэспатычныя. Але гэта ўсё адно толькі бачнасць.
Да пытання бяспекі. Некалькі разоў давалася інфармацыя, што ў пэўны час у
пэўным месцы пройдзе дэманстрацыя ультраправых. Людзі збіраліся на
контрдэманстрацыю, а нацы не прыходзілі. Затое было багата паліцыі, якая
здымала ўсіх на фота і відэа.
Казаць пра тое, што Францыя – дэмакратычная дзяржава, не выпадае.
Карысныя спасылкі па тэме
http://www.cnt-f.org/fte/rubrique.php3?id_rubrique=138 – старонка на сайце CNT, прысвечаная студэнцкім пратэстам
http://www.millebabords.org/spip.php?article7393 – відэа з пратэстаў
http://tracker.regardeavue.com/ – таксама актывісцкае відэа
http://libcom.org/tags/lru і http://libcom.org/tags/france-strike-wave-2007 – ангельскамоўныя артыкулы
