Мой пералёт з Дубаю ў Тэгеран быў далёка за поўнач, над пралівам Армуз і Пярсідзкай затокай. У небе не відно месяца, яно такое ж чорнае, як вада пад ім. Ваду асвятляюць адно ліхтары караблёў-выведнікаў, што стаяць ля берага, ці прабіваюць свой шлях. Сярод іх – каля сарака караблёў амерыканскіх узброеных сілаў, якія былі ўведзеныя ў затоку Чэйні ды Бушам.
Іран ніколі не пагражаў заблакаваць гэты вузкі кавалак мора, аднак прысутнасць гэткай армады ў затоцы, – яна нават больш магутная, чым пад час Другой сусветнай вайны, – вытлумачваецца неабходнасцю пакінуць мора адкрытым. Камандзір авіяносца “Німіц” іранічна называе яго “1100 футаў дыпламатыі”.
Вайсковая дапамога Пакістану пад кіраўніцтвам генерала Мушарафа на паўднёва-ўсходняй мяжы Ірана, напад на Афганістан на паўночным усходзе, акупацыя Іраку на захадзе Ірана, – пасля таго як Іран быў названы часткай “восі зла”, – падцвярджае, што Іран заўжды быў мэтай цяперашняй адміністрацыі.
Па іроніі лёсу, Кітай таксама прысутнічае тут эканамічна: Кітай заснаваў масіўны глыбокаводны порт у Гвадары, Пакістан, – адзін з шэрагу станцыяў на тэрыторыі Ўсходняй Азіі. Штаты называюць яе “Ніткай перлінаў” Кітаю. Пентагон, праз слабасць сваіх акуляраў, лічыць, што гэткае развіццё падзеяў стварае клімат нестабільнасці. Гвадар знаходзіцца ў 43 мілях ад Ірану.
Два нядаўнія ўрадавыя дакументы не могуць не прыцягнуць нашую увагу. “Нацыянальная стратэгія бяспекі Злучаных Штатаў Амерыкі” (“The National Security Strategy of the United States of America”) (2006 г.) сцвярджае: лідары Кітаю
павінны ўсведамляць, што яны не могуць заблакаваць крыніцы энергіі па ўсім
свеце. Аднак самі ЗША акурат пераследуюць гэткую мэту на Бліжнім Усходзе.
“Справаздача пра Бяспеку” за 2006 г., што выходзіць раз на чатыры гады (“The Quadrennial Defense Review Report”), утрымлівае ў сабе праект 20-гадовай вайны супраць глабальнай сеткі, якая выкарыстоўвае іслам дзеля дасягнення палітычных мэтаў.
Аператыўная праца Пентагона заключаецца ў тым, каб уплываць на стратэгічны выбар краінаў, што знаходзяцца на стратэгічных скрыжаваннях, – карацей кажучы, дамагацца працяглай узброенай інтэрвенцыі. Перакідванне войскаў дае магчымасць весці працяглыя, перакрываючыя войны. Вайскоўцаў называюць не інакш як “вайсковая працоўная сіла”. Бюджэт новага ўзбраення складае каля 1,4 трыльёнаў долараў. Важна памятаць, што Пол Вулфавіц быў аўтарам тэксту, які даў пачатак падобным планам – “Перабудова ўзброенных сілаў Амерыкі” (“Rebuilding America’s Defenses”) (2000 г.), задоўга да таго, як Чэйні і Буш былі абраныя Вышэйшым судом.
Можна сабе ўявіць, як Эйзенхаўэр крычыць з магілы: “Я вас папярэджваў!” З часоў Другой сусветнай вайны амерыканская замежная палітыка, якая залежала ад вайсковай індустрыі, падтрымлівала існаванне прасунутага ў тэхнічным плане войска, а таксама забяспечвала краіны Бліжняга Ўсхода, што заснавалі альянс з мэтай
кантраляваць рэсурсы рэгіёну. Чэйні і Буш паскорылі гэты працэс, і прычына, па
якой лідары дэмакратычнай партыі адмовіліся ад працэдуры імпічмэнту – у тым, што
яны таксама дамагаліся кантролю. Спаборніцтва з Расіяй і Кітаем за нафту, якой
усё мяншэе, з пункту гледжання палітыкаў, павінна быць вырашана з дапамогай
вайсковай зброі. Як у выпадку з Іракам, магчымыя наступствы, лакальныя і глабальныя, не разглядаюцца.
У заходніх мэдыя Іран малююць як закрытую краіну, якой не свеціць нічога добрага, як і Паўночнай Карэі. Да канца перакананыя ў гэтым, некаторыя амерыканцы пыталіся ў мяне, калі я пачаў тут працаваць: “Як вы здолелі адтуль прыехаць?” Насамрэч, менш чым тысяча амерыканцаў наведваюць Іран штогод, што і надалей абмяжоўвае адкрыццё, што Іран – гэта багатая магчымасцямі краіна, якая патроху вылузваецца з беднасці пасля Шаху, і імкнецца да самадастатковасці.
Іран – краіна, у чатыры разы большая за Ірак, з вельмі маладым насельніцтвам, пад 70 мільёнау (што ў тры разы больш за насельніцтва Іраку), ёй належаць багацці
сярэднявечнага мастацтва і архітэктуры, сусветна вядомыя мячэці, a іранцы –
высокакультурны, адукаваны народ. Адным з наступстваў пранікнення ЗША ў Ірак
было руйнаванне музеяў і бібліятэк. Часта забываюцца на тое, што пад час
Еўрапейскага Сярэднявечча гэтая частка свету была цэнтрам мастацтва, навукі і
рамёстваў.
Пра дэмакратычнасць ураду цвердзяць яўныя рэчы. Гэта можа падацца адкрыццём, але парламент Ірану, прэзідэнт і царкоўныя лідары з’яўляюцца народна абранымі. Гэтыя клерыкі, падобна на Калегію Кардыналаў, абіраюць аятолаў. Аятола Хамейні
з’яўляецца цяперашнім вярхоўным кіраўніком, а не Прэзідэнт Ахмадзінеджад.
Хамейні лічыць, што будаўніцтва атамнай зброі не ёсць ісламскім шляхам, ён выдаў фатву, што забараняе яе стварэнне. Загадчык Міжнароднага Агенцтва Атамнай Энергіі Мухамад Эль-Барадэй не знаходзіць пацверджанняў таго, што Іран будуе атамную зброю. Гэтае абвінавачванне сыходзіць ад Белага Дому.
У гэтым палягае галоўнае пытанне канфлікту паміж Усходам і Захадам. Як пісаў Эдвард Саід у сваім класічным даследаванні “Арыенталізм”, на працягу 19 стагоддзя каланіяльны Захад фабрыкаваў Усход, які б падыходзіў для кантролю ды эксплуатацыі. Іранцы, з якімі я размаўляў, выступаюць супраць атамнай зброі, але Захад працягвае цвердзіць пра развіццё атамнай збоі, яна, як зброя масавага паражэння, нясе ў сабе пагрозу. Наступная ілюстрацыя да таго, як санкцыі абмяжоўваюць тэхнічнае развіццё: значная частка Іранскай нафты праходзіць ачыстку на ізраільскіх базах у Хайфе.
Нарэшце, варта пазнаёміцца з жыхарамі горада Натанз – мужчынамі, жанчынамі і дзецьмі, лёс які – ператварыцца на пару ў выніку ўдару з авіяносца “Німіц”, – каб насамрэч адчуць атамную магутнасць Ірана. Тыя, хто мяркуюць, што валодаюць інфармацыяй, знаходзячыся ўдалечыні, хутчэй кіруюцца ідэалогіяй, чым навукай. Так званай “выведцы”, як мы ўжо ведаем з гісторыі пра зброю масавага паражэння ў Іраку,
нельга давяраць.
Папулярнасць Ахмадзінеджада паменшылася – параўнальна гэтак жа, як і Чэйні-Буша ў ЗША. Ён мае прыбыткі ад агрэсіўнай абароны ў ягонай краіне, і з гэтае прычыны ідзе надзвычай далёка, каб задаволіць адначасова Ізраіль і Амерыку.
Памылкова, аднак, прымаць любую крытыку, скіраваную на яго пры кожнай узгадцы ягонага імя ў заходніх медыя. Як вытлумачвае ягоны урад і мясцовыя навукоўцы, ягонае асуджэнне Ізраілю і заклік да разбурэння былі скіраваныя не супраць Ізраілю, ці габраяў, аднак супраць “сіянісцкага ўраду Ізраілю”. Мы павінны быць дакладнымі
ў перакладах – прыдумкі толькі перакручваюць факты.
Маё дзесяцітыднёвае падарожжа па Бліжнім Усходзе ўключала відэаздымкі інтэрвію –
выбарка была даволі шырокая, у тым ліку прадстаўнікі пяці мільёнаў iракскіх уцекачоў, перасунутых у глыбіню краіны; я правёў некалькі тыдняў у Палестыне. Нішто не зменіцца ў гэтым рэгіёне да таго часу, пакуль Палестынскае пытанне не будзе вырашанае справядлівым чынам, і да таго часу, пакуль націск амерыканскага ўрада працягваецца ў Іране, пра гэтую краіну і пра гэты народ варта мець праўдзівую
інфармацыю.
Іран пасябраваў з Амерыкай пасля 11 верасня 2001 г. – прапанаваў дапамогу ў стабілізацыі Іраку, а таксама ўзяў на сабе ініцыятыву перарваць дваццаціпяцігадовую гісторыю варожасці. Аднак тры гады спробаў былі адкінутыя – гэта сорам. Чэйні і Буш
маюць адрозную павестку дня.
Інфармацыя і дыпламатыя ёсць шляхамі да міру. Новы прэзідэнт Амерыкі можа пачаць у Іране дыялог і папрасіць прабачэння за інтэрвенцыю ЗША, якая справакавала Ісламскую рэвалюцыю, калі гэта не адбудзецца занадта позна.
Карл Дорнэр –
аўтар, журналіст, і дакументаліст.
пераклад з
ангельскай Волі Мартыненкі
арыгінал артыкула:
http://www.dissidentvoice.org/2007/12/the-quest-for-middle-east-peace/
