Паколькі я правёў шмат часу ў дзяцінстве ў паходах па
лясах паўночна–заходняга Канэкцікута, ды па Апалачах, то вырашыў аднойчы правесьці лета ў лясах на захадзе Паўночнай Караліны. Хаця на
мапе пазначана, што 10% зямлі ў
ЗША аддадзена пад "Нацыянальныя лясы", я на
свае вочы пабачыў, чаго гэты эўфемізм насамрэч варты. Большая
частка тых прастораў мусіла б называцца Зонамі нацыянальнага ахвярапрынашэньня.
Я зразумеў, што асноўная работа Лясной службы – субсідаваць лесанарыхтоўчыя
апэрацыі і прыбіраць пляцоўку пасьля. Я бачыў вырубку за вырубкай. Апоўзшыя
пагоркі, пакрытыя пнямі, бруд,
які скоўзваў у ручаі. Вяршыні гор, пакрытыя мёртвымі
дрэвамі. Дрэвы былі забітыя жукамі, якія распладзіліся з-за зьменаў клімата.
Я бачыў Луізіяну. Спачатку
плантацыі драўніны пад шыльдай "Нацыянальнага лесу" на поўначы штата,
потым узьбярэжжа. Я ехаў і ехаў сотні міль уздозж берага, удыхаючы смурод
нафтавай індустрыі, якая заліла сваімі выкідамі ўсё ад Місісіпі да Тэхасу. Я
бачыў факелы полымя, што дзіка вырываліся з дымавых трубаў, і спрабаваў уявіць,
як хтосьці можа жыць у такім асяроддзі. Рыбныя мясьціны спустошаныя, супольнасьці зруйнаваныя, мясцовыя эканамічныя ўклады
перасталі існаваць. Адзіная работа, якая засталася, – на буравых вышках і
ачыстных заводах, што пастаянна забруджваюць узьбярэжжа, вывяргаючы канцэрагены. Экалягічная інспэкцыя сюды ніколі не завітвае.
Я бачыў людзей, якія жывуць на ўзьбярэжжы Мэксіканскага
заліву пасярод кашмару з антыўтопіі. Іхныя трэйлеры і маленькія домікі
заціснутыя паміж хайвэямі й
дымавымі трубамі. Усе нішчымныя жыхары прыгарадаў ў Нью-Джэрсі, Канэктыкуце і
Фларыдзе мусяць трымацца
сваіх джыпаў, каб даехаць да наступнага гіпэрмаркету, даехаць да работы, якая
шторазу далей і далей, якую шторазу цяжэй знайсьці.
Я бачыў Лёс-Анджэлес. Я ніколі да таго не бываў у
горадзе, дзе з-за смогу ня бачна неба. Усё было шэрым. Я прачытаў, што калісьці
ў Лёс-Анджэлесе была добрая сыстэма трамваяў, але яе выкупілі й зьнішчылі General Motors ды Exxon. Тая
самая скупка і далейшае зьнішчэньне здарыліся з сыстэмамі грамадзкага
транспарту ў іншых гарадах. Нейкім чынам гэта прайшло. Нейкім чынам
"адкрытае грамадзтва" не патрапіла спыніць гэта. Тут адны з
найвышэйшых адсоткаў раку і астмы ў ЗША на душу насельніцтва, збольшага з-за
аўтамабіляў, што выплёўваюць смог у супавы кацёл пад назвай ЛА.
ЛА – толькі адзін прыклад таго,
што здараецца, калі вялізныя карпарацыі здольныя прымаць усе важнейшыя
рашэньні. Гэта добра для Exxon і Generel Motors, так што ў нас будуць менавіта
такія прыгарады. Гэта добра для Exxon і General Motors, так што хайвэі будуць падаўжацца, гіпэрмаркеты расьцягвацца,
аўтамабілі запаланяць усё. Гэта добра для Exxon і General Motors, так што прыроду
будуць сыстэматычна зьнішчаць і замяняць асфальтам. Грамадзтва таксама будуць
сыстэматычна зьнішчаць. Яго заменяць людзьмі, што сядзяць на інгалятарах,
хіміятэрапіі ды антыдэпрэсантах.
Гэта добра для Exxon і General Motors,
так што мы пашлем моладзь паміраць і выразаць мусульманаў.
Я часта задаваў сабе пытаньне:
хіба ж мільярдэры ня дыхаюць паветрам, ці яны шчасьлівыя са ўсімі сваімі грашыма? Ці будуць яны рады жыць у
бурбалках з клімат-кантролем? Можа, калі бурбалкі будуць дастаткова вялікія?..
А хіба іх не кране падвышэньне ўзроўню акіянаў? Ну, калі акіяны падвысяцца не
на фут і не на два, а на дваццаць?.. Ці ж яны ня хочуць жыць у здаровым,
разумным грамадзтве? Ці іхнае ўяўленьне нагэтулькі ж хворае, як і ў людзей, што
жывуць у створаных імі прыгарадах? А можа, яны проста выключныя цынікі і
лічаць, што калі яны ня будуць рабіць прыбыткі з гэтага вар’яцтва, дык будзе
хто-небудзь іншы? Думаюць: раз гэтую эканамічную сыстэму не спыніць, дык няхай
усё так і будзе?.. Вось жыцьцё і вось сьмерць; калісьці гэты сьвет быў
цудоўным.
Тут, на захадзе, у канцы сушы, я
павярнуў на поўнач. Як і многіх іншых людзей, першае наведваньне Муірскіх лясоў на поўнач ад Сан-Францыска зьмяніла мяне назаўжды. Гэта было падобна на вяртаньне ў часе
назад, надоўга назад. Лес быў жывы, здавалася, што ён адчувае. Дрэвы былі
настолькі неахопнымі, што закрывалі сабой неба. Некаторыя былі дзьвесьце футаў
вышынёй, дзесяць футаў шырынёй. Нічога падобнага мне не даводзілася ані бачыць,
ані чуць.
Хтосьці з прыродаахоўнай групы
раздаваў тут літаратуру. Калісьці ўсё заходняе ўзьбярэжжа было пакрыта лясамі
накшталт гэтых, уверх і ўніз па беразе, ад акіяна да гор. Засталося зусім мала.
Многія з гэтых дрэваў ужо расьлі тут, калі Калюмб пачаў рабаваць Амэрыку.
Некаторыя былі старэйшымі за Ісуса.
Ільвіная доля пазасталых лясоў
належала энэргетычным карпарацыям, якія атрымалі свае шырокія валоданьні праз
кражу, хабарніцтва ды ўрадавыя бясплатныя раздачы. Рэштка ўваходзіла ў землі
"Нацыянальнага лесу". І гэтыя лясы рубілі нават хутчэй, чым
амазонскія.
А што ж рабілі з гэтых
неапісальна велічных дрэваў? З гэтых чароўных істот, што змушалі мяне
затрымліваць дыханьне, што мелі гэткае самае ўражаньне на ўсіх, каго я
калі-небудзь прывозіў паглядзець на іх? З гэтых старажытных стварэньняў, якія
навярнулі мне ў паганства аднае ночы, напоўнілі мяне адначасна спакоем і
захапленьнем, надзеяй і адчаем, далі мне магчымасьць упершыню адчуць сябе
сапраўды цэлым?
Паперу для прыбіральняў. Зь іх
рабілі паперу для прыбіральняў.
Ёсьць рысы, якія мусяць быць
падведзены. Кожны мае канец цярплівасьці. Ёсьць пункт, у якім ты проста мусіш
сказаць: "Не. Такое ня мусіць адбыцца". Ёсьць момант, калі ты больш
ня можаш рацыяналізаваць, ня можаш больш трываць, ня можаш проста працягваць
існаваньне і рабіць выгляд, быццам усё неяк уладзіцца. Ёсьць момант, калі ты мусіш ўстаць і зрабіць
што-небудзь. Ёсьць момант, калі ўжо больш ня даш рады кампрамісам з уласным
сумленьнем.
Момант, калі ты вырашаеш, што на
абсалютна адчайную пільнасьць становішча мусова адказаць неадкладным дзеяньнем.
Момант, калі ты вырашаеш, што гаварыльня, юрыдычныя спрэчкі, пошукі сродкаў на
праекты, дабрачынныя канцэрты, радыё мясцовых супольнасьцяў, адукацыя, нават грамадзянскае
нападпарадкаваньне – усё гэта добра і патрэбна, але трэба зрабіць нешта
большае, нешта дакладнае, яснае, беспамылковае.
У гэты момант некаторыя людзі
вырашаюць, што агонь трэба сустракаць агнём. Калі ўсьведамляеш, што заўтра гэты
бульдозэр зьнішчыць старажытны лес, становіцца відавочным, што трэба зьнішчыць
гэты бульдозэр, неадкладна. Аднойчы ты вырашаеш, што гэты прыгарад ня можа
разрастацца далей і зьнішчаць шкадлівыя парэшткі прыроды вакол сябе. У гэты час
чарговы комплекс люксавых катэджаў мусіць быць спалены да таго, як туды
хто-небудзь засяліўся, пакуль яшчэ жыве памяць пра тое, як выглядаў краявід
раней і як можа выглядаць ізноў. У гэты момант ты вырашаеш, што вунь той
аўтасалон проста ня можа надалей гандляваць джыпамі, якія заражаюць нас ракам і
награваюць зямную кулю; яго
мусова спыніць, зараз жа.
Ці прынамсі трэба паставіць
кропку, красамоўна, дакладна, яскрава, каб ноч зазіхацела агнём, а тваё
паведамленьне было выразным, як сігнальная ракета.
Па сутнасьці, гэта насамрэч
толькі кансэрвацыянізм. Жаданьне захаваць тое нямногае, што засталося ад сьвету
прыроды. Жаданьне ня даць стану спраў яшчэ пагоршыцца. Захаваць прынамсі гэты
маленькі пазасталы кавалачак.
Даклады Міжурадавай групы экспэртаў па зьменах клімату
(f) ясныя і недвухсэнсоўныя.
Зьмены клімата заб’юць нас усіх, калі мы іх ня спынім. Гэтыя зьмены клімата – вынік дзейнасьці энэргетычных кампаніяў, якія фармуюць палітыку ўрадаў па ўсім
сьвеце. Гэтыя зьмены клімата хутка скончаць такое жыцьцё, якое мы ведаем, калі
мы ня зьменім спосаб функцыянаваньня грамадзтва. Навукоўцы пэўныя, што спыніць
катастрофу магчыма. Мы можам жыць там, дзе працуем, вярнуць на месца прыгарадаў
фэрмы, езьдзіць на роварах, будаваць сонечныя ды ветравыя электрастанцыі, перапрацоўваць
усё. Гэта можа быць зроблена, калі энэргетычныя кампаніі ды ўрады, што
прыслужваюць ім, сыйдуць з дарогі і дадуць волю цьвярозаму розуму.
Шэфы энэргетычных кампаній, гэтыя
лідары "свабоднага сьвету", людзі, што прымаюць рашэньні, кіруюць
наша грамадзтва напрасткі ў
відавочную прорву. Гэтыя людзі – забойцы. Яны забіваюць ня толькі ірацкіх
дзяцей ды салдатаў войска ЗША – яны літаральна забіваюць нас усіх. Тым ня меней ніхто з "экалягісцскіх
экстрэмістаў" не пайшоў за зовам помсты, які так часта грукаецца ў многія
з нашых сэрцаў. Ніхто не адказаў гвалтам на нявыказна гвалтоўныя злачынствы,
якія абрынаюцца на ўсіх нас штодня. Ніхто з жыхароў ЛА, Х’юстана ці Фэнікса,
паміраючы ад раку, не скарыстаў свае апошнія дні, каб адпомсьціць кіраўнікам
карпарацый, адказным за яе (яго) сьмерць.
Наадварот, аднабакова скіраваны
гвалт абрынаецца на экалягісцскую супольнасьць. Дэвіда Чэйна забілі ў лесе
чырвонага дрэва пры канцы мінулага стагоддзя. Паліцыя сыстэматычна
выкарыстоўвае брутальныя мэтады для падаўленьня мірных пратэстаў. Аўтамабіль Джудзі
Бары і Дэрыла Чэрні ў Окландзе быў падарваны мінай, падкладзенай, верагодна, тымі самымі
"ворганамі бясьпекі", што перасьледуюць сёньня актывістаў.
Людзі, на якіх навешваюць цэтлік
"экатэрарыстаў", нікога не паранілі. Самае сур’ёзнае, што яны, быццам
бы, зрабілі – зьнішчэньне маёмасьці, рознымі спосабамі, пры поўнай
упэўненасьці, што ані чалавек, ані жывёла ня будзе пакутваць у працэсе.
Зьнішчэньне маёмасьці, якой у здаровым грамадзтве ніякая карпарацыя не магла б
валодаць. Бо ў здаровым грамадзтве ўсе мелі б неадчуджальнае права на чыстае
паветра, чыстую ваду і глебу, якая не атручвае ежу. Ніякае здаровае грамадзтва
не дало б карпарацыям зводзіць лясы, выкідаць хімікаты ў рэкі ці закатваць
зямлю ў асфальт мілю за міляй і прадаваць "асфальтавыя" джыпы. Ім бы
ніхто ня даў выкарыстоўваць маёмасьць такім чынам. У горшым выпадку, такую
маёмасьць ацанілі б у нішто, зважаючы на шкоду, якую яна прыносіць. Гэтая
маёмасьць горай, чым бяссэнсоўная. Кожнаму, хто яе зьнішчае, варта было б
прыплочваць, хаця б у форме "вуглякіслых чэкаў" (g)!
Апошняга разу, як я быў у
Дубліне, мой канцэрт арганізавала жанчына, якая некалькімі месяцамі раней
рыхтавалася правесьці гады за кратамі. Але прысяжныя там, у Ірляндыі, прызналі
яе і чатырох іншых актывістаў невінатымі ў "злачынствах", зробленых
імі.
Гэта здарылася амаль праз дзесяць
гадоў пасьля таго, як іншы апраўдальны вэрдыкт за падобныя “злачынствы” быў вынесены ў Брытаніі. У абодвух выпадках суддзі дазволілі
памясьціць справы ў кантэкст, што рэдка здараецца ў так званых палацах
правасуддзя.
У абодвух выпадках садзеянае
ўключала біцьцё ваенных самалётаў кувалдамі з мэтай ня даць іх выкарыстаць
дзеля забойства людзей за акіянам. Праз разбор таго, чым зьяўляюцца самалёты
самі па сабе, прысяжныя ў абодвух выпадках прызналі, што актывісты проста
прыводзілі ў дзеяньне міжнароднае і нацыянальнае заканадаўства, якое насамрэч
было парушана ўрадамі Злучанага Каралеўства ды Ірляндыі.
Прысяжныя высьветлілі, што Злучанае Каралеўства нелегальна прадавала самалёты
Інданэзіі, бо было відавочна, што Інданэзія выкарыстае іх, каб бамбардаваць мірнае насельніцтва Ўсходняга Тымору. У Ірляндыі высьветлілі, што
выкарыстаньне аэрапорту Шэнан у якасьці ваеннай базы было парушэньнем
ірляндзкага заканадаўства, а сама ваенная авіяцыя выкарыстоўвалася, каб
падтрымліваць акупацыю Іраку, што парушала міжнароднае права.
Я – не юрыдычны эксперт, і я ня
ведаю, што за законы могуць ці ня могуць быць прымененыя ў дачыненьні да
экалягістаў, якія сустрэліся зь небясьпекай правесьці дзесяцігоддзі сваіх
каштоўных жыцьцяў у пекле пад назвай "турэмная сыстэма ЗША". Але я
ведаю (і тут ня можа быць ніякіх ваганьняў!): той, хто зьнішчае інфэрнальныя
машыны, якія засьмечваюць наш прыгожы сьвет, ёсьць для мяне героем. Іхным
дзеяньням трэба радавацца і, безумоўна, абараняць іх саміх. Яны ня мусяць
правесьці ані гадзіны ў якой бы тое ні было турме. Іх трэба прызнаць
невінаватымі ва ўсіх судах.
Колькі месяцаў назад я атрымаў
электронны ліст з паведамленьнем для прэсы аб акцыі Фронта Вызваленьня Зямлі,
якая толькі што адбылася ў Антарыё. У сваім прэс-рэлізе яны працытавалі радок
адной з маіх песень. Гэта быў радасны дзень у жыцьці аднаго аўтара песень.
(Затое, магчыма, гэта ж было сапраўднай прычынай, па якой мне толькі што
забаранілі ўяжджаць у Канаду ў бліжэйшым
годзе?..)
Няхай эльфы лясоў гадуюцца і
памнажаюцца, пакуль яшчэ ня надта позна. Бо гэты прыгожы сьвет паўстаў ня дзеля
таго, каб яго тэрарызавалі, рабавалі ды зьнішчалі вялікія карпарацыі. Ён
створаны, каб людзі, як ты ці я, ці Біл Роджэрс, жылі доўга, у гармоніі з
дзікай прыродай, каб песьцілі яе, атрымлівалі ад яе асалоду – і захоўвалі дзеля
будучых пакаленьняў.
– – – – – – – – – – – – – – –
Больш падрабязная інфармацыя аб траўлі “зялёных” і кантакты: http://www.greenscare.org. Аналіз узьдзеяньня індустрыйнага капіталізма на мясцовыя супольнасьці: http://www.scorecard.org. Прачытаць іншыя эсэ Дэвіда Ровікса на розныя тэмы можна па
адрасе: http://songwritersnotebook.blogspot.com.
DRovics@aol.com
DRovics@gmail.com
(617) 872-5124
http://www.davidrovics.com
P.S. Пераклад пасьвяшчаецца гаспадзіну В. Дранчуку і ягонай незабвеннай
фотавыставе.
P.P.S. А прысьвячаецца пераклад
лясным эльфам К. і В.
– – – – – – – – – – – – – – –
f) Міжурадавая група экспэртаў па зьменах клімату (МГЭЗК, Intergovernmental Panel on Climate Change) была
арганізаваная ў 1988 г.
Сусьветнай мэтэаралягічнай арганізацыяй (WMO) і Экалягічнай праграмай ААН (UNEP) з мэтай
аналізаваць рызыку зьменаў клімата, выкліканых чалавекам, а таксама магчымыя
наступствы гэтых зьменаў і варыянты адаптацыі ды зьмякчэньня наступстваў. МГЭЗК
не праводзіць самастойных дасьледаваньняў – яе ацэнкі грунтуюцца пераважна на
рэцэнзаваных навуковых і тэхнічных публікацыях. Даклады групы публікуюцца на
ўсіх афіцыйных мовах ААН, у тым ліку па-расійску. Іх можна знайсьці на афіцыйным сайце: http://www.ipcc.ch/
g) “Вуглякіслыя чэкі” (carbon credits) –
своеасаблівая “валюта” на сусьветным рынку квот на выкіды вуглякіслага газу.
Калі нейкая краіна (прадпрыемства, чалавек) ня можа абмежаваць свае выкіды
парніковых газаў, ёсьць магчымасьць набыць квоту на выкіды ў тых, хто выконвае
нормы “з запасам”. Існаваньне рынку квот на выкіды падрывае саму ідэю Кіёцкай
дамовы і міжнароднага перамоўнага працэсу па зьменах клімату. Пакуль такі рынак
будзе існаваць, выкіды ня будуць істотна зьніжацца, бо існуе магчымасьць для
жахлівых махінацый, у выніку якіх выкіды парніковых газаў павялічваюцца. Падрабязьней:
1) Harbinson R., Waters D. Profiting from the Problem // Car Busters. No. 10. Winter 2000/2001. http://www.carbusters.org/magazine/no10.php
(больш сьцісла)
2) Lohmann L.
Carbon Trading: A Critical Conversation on Climate Change, Privatisation and
Power // Development Dialog. No. 48. September 2006. http://www.dhf.uu.se/pdffiler/DD2006_48_carbon_trading/carbon_trading_web.pdf
(вельмі падрабязна)
